Das emocións, ETA e Rubalcaba

Recoñezo que me deixei levar pola emoción. Cando esta mañá prendín o ordenador e lin o comunicado de ETA, leveime unha alegría. Tal e como lle solicitaran unha multitude de axentes políticos e sociais vascos no Acordo de Guernika, a banda declarou un alto ao fogo permanente, de carácter xeral e verificábel pola comunidade internacional. Despois deste xúbilo inicial pensei: agora falta ver a reacción do goberno. Xa o outro día nunha entrada neste mesmo blog amosaba a miña desconfianza de que fosen estar a altura das circunstancias, e non me equivoquei. Nunha declaración de prensa o ministro Rubalcaba deulle unha dura sacudida a todas as esperanzas e expectativas que este comunicado puido crear. Gustaríame coller os que para min son os catro titulares ou citas clave desta valoración e facer un breve comentario de cada un deles.


1º. “El único comunicado que esperamos de ETA es aquel en el que declare el fin”. Esta mensaxe repítena a meirande parte de partidos políticos do estado. Persoalmente, paréceme un disparate situar esta cuestión como elemento fundamental para chegar á resolución do conflito armado. ETA é unha organización clandestina, na que a súa simple pertenza xa é un delito penado con longas condenas de cárcere e cunha militancia que en moitas ocasións non coñece outra vida que a da violencia. Pedirlle a esta xente que disolva a banda e abandonen a loita sen ningún tipo de garantías é, canto menos, pouco realista. Se ollamos para o proceso de paz en Irlanda, comprobaremos que o IRA en ningún momento se chegou a disolver, senón que despois dunha negociación política remata por entregar as armas.

2º. “ETA tiene un catálogo de reivindicaciones que no abandona”. O feito de que no comunicado da banda se siga poñendo como cuestión central a autodeterminación foi moi criticada por comentaristas políticos ao longo do día de hoxe. Dentro do españolismo existe a vontade de non só desarmar a ETA militarmente, senón tamén de vencela politicamente. Pretender que unha organización que leva case 50 anos empregando a violencia política renegue do seu proxecto paréceme tan irrealista como que se autodisolvan sen garantías. Se cadra é aínda máis perigoso porque esconde a intención de acabar con calquera alternativa soberanista en Euskal Herria, obxectivos que por outra banda non defende exclusivamente ETA. Volvendo co exemplo do IRA, nunha das súas últimas declaracións, na que ordenaba aos seus voluntarios entregar as armas, reafirmábase tanto na defensa dunha Irlanda unida como na total lexitimidade da violencia mentres a empregaron.

3º. “En un estado de derecho quien verifica son los cuerpos y fuerzas se seguridad del Estado”. Isto rompe totalmente cos pasos dados nos meses anteriores coa Declaración de Bruxelas e o Acordo de Guernika, nas que se presenta a posibilidade de que sexan mediadores internacionais os que verifiquen o alto ao fogo. O avogado sudafricano Brian Currin xa levaba tempo traballando niso, e hoxe mesmo emitiu un comunicado parabenizando a decisión de ETA e anunciando os seus futuros movementos de cara a manter contactos coa banda. Ao negarse a aceptar esta proposta, o goberno está a pechar unha porta moi importante na negociación. Nin ETA nin a Esquerda Abertzale van confiar nuns corpos e forzas de seguridade do estado que están involucrados en torturas e que manteñen unha política penitenciaria denunciada por organismos como Amnistía Internacional. Se continuamos comparando co Ulster, veremos que malia teren tamén un estado de dereito, os mediadores internacionais xogaron un papel fundamental, xa que contaban coa lexitimidade das dúas partes. O propio Brian Currin participou deste proceso.

4º. “Si Batasuna quiere volver a la vida política tiene dos opciones: o ETA deja la violencia de forma irreversible, o rechaza su relación con ella definitivamente”. Este é un problema que ven de vello e que dificulta o proceso de paz. Para unha negociación deste tipo, o brazo político ten que ser necesariamente legal e ten que estar considerado como un interlocutor político válido. Nos últimos meses a Esquerda Abertzale deu pasos moi importantes ao desbotar a violencia como vía de acción política e plasmou esta intención no documento Zutik Euskal Herria. Pero isto non quedou en papel mollado, senón que lle plantou cara a ETA esixíndolle un comunicado como o de hoxe e demostrando que a banda xa non manda máis no Movemento de Liberación Nacional Vasco. O peso da negocicaión ten que recaer nos axentes políticos e non nos militares. O Acordo de Venres Santo que posibilitou o proceso de paz en Irlanda non tería sido posíbel sen o Sinn Féin. Para que algo semellante poida pasar en Euskal Herria, a Esquerda Abertzale ten que estar presente.

Ao longo desta mañá o resto de partidos foron facendo as súas declaracións, case todas en termos moi semellantes ás palabras de Rubalcaba. As única excepcións foron as de Eusko Alkartasuna, Aralar, Ezker Abertzalea (asinantes da declaración de Guernika) e de Esquerra Republicana de Catalunya. Mención a parte merece a covarde declaración do BNG, que se suma ás teses gobernamentais ao esixir a disolución unilateral de ETA e que mesmo chega a falar de pacificación no canto de proceso de paz.

A solución do conflito armado en Euskal Herria atópase nun momento crítico. Nos vindeiros meses verase se se volve botar por terra unha nova oportunidade de acadar a tan arelada paz, ou se o goberno fai un exercicio de responsabilidade e se senta a negociar. De momento, temos aí as Declaracións de Bruxelas e de Guernika, que supoñen un punto de partida para verificar o alto o fogo. Se cando a Esquerda Abertzale presente os estatutos do novo partido, o Estado non o ilegaliza, xa teremos feito un avance fundamental. Mais nese momento comezará a parte máis difícil, a da negociación política, na que haberá que abordar cuestións tan importantes como presos, desarme e escenario post-violencia.